Ο επαγγελματικός προσανατολισμός ξεκινάει από το Γυμνάσιο.
Πολλοί είναι οι φοιτητές που μέσω των πανελλαδικών καταλήγουν σε σχολές με αντικείμενα που είτε δεν τους ενδιέφεραν αρχικά ή που τους ενδιέφεραν αλλά μόλις μπαίνουν και ξεκινούν τα μαθήματα καταλαβαίνουν ότι δύσκολα θα ανταπεξέλθουν λόγω των μεγάλων κενών που υπάρχουν στην ύλη των τάξεων του Γυμνασίου και του Λυκείου.
Το άρθρο αυτό έχει γραφεί αφενός για να κατανοήσουν οι γονείς ότι τα παιδιά αναπτύσσονται πολλές φορές ανεξάρτητα από τους ίδιους και μπορεί να κάνουν επιλογές που δεν τις κατανοούν. Ο σωστός τρόπος αντιμετώπισης είναι να εξηγούμε στο παιδί τους κινδύνους και τα πλεονεκτήματα των επιλογών τους να τους λέμε τους φόβους μας για αυτές, αλλά να τους ξεκαθαρίζουμε ότι θα είμαστε πάντα εκεί για αυτά και ότι θα τους προσφέρουμε ότι είναι δυνατό να τους προσφερθεί ώστε να πετύχουν αυτό και να φτάσουν εκεί που θέλουν. Αφετέρου, για να κατανοήσουν τα παιδιά ότι δεν είναι κακό να κάνουν όνειρα και ότι υπάρχει η απαραίτητη γνώση και βοήθεια που μπορεί να τους δοθεί για να το καταφέρουν.
Παρακάτω προσπαθώ να σας το αποδείξω με κάποια παραδείγματα μέσω προσωπικής έρευνας που έχω κάνει καθώς και από την μέχρι τώρα εμπειρία μου από μαθητές, υποψήφιους για πανελλαδικές, φοιτητές. Σκοπός μου είναι να σας δείξω ότι μπορούν τα παιδιά να έχουν μια εξαιρετική ακαδημαϊκή πορεία, αρκεί να έχουν τα απαράιτητα εφόδια.
Θα πάρουμε για αρχή κάποια παραδείγματα που μεταβαίνουν μέσα στο χρόνο, για να γίνει κατανοητό το πρόβλημα. Τρεις νέοι ο Νίκος, ο Κώστας και η Αγγελική είναι Γυμνάσιο. Δεν μας ενδιαφέρει η τάξη, συνήθως τα παιδιά από νωρίς έχουν μια ιδέα για το επάγγελμα που θέλουν να ακολουθήσουν και κατά μέσο όρο είναι στη μετάβαση από τη Β' στη Γ' γυμνασίου.
Ο Νίκος θέλει να γίνει φυσικός, ο Κώστας μουσικός και η Αγγελική θέλει να πάει στην ιατρική. Τα παιδιά έχουν κάποια πρότυπα, κάποιους άλλους που θέλουν να τους μοιάσουν. Η απόκτηση προτύπων διαφορετικών από τους ίδιους τους γονείς ξεκινάει κατά την εφηβεία και για αυτό το λόγο τα παιδιά πλέον αποκτούν άποψη για τον δρόμο που θέλουν να ακολουθήσουν.
Θα δούμε τώρα τι σκέφτεται αρχικά το κάθε παιδί για το επάγγελμά του. Να σημειώσουμε εδώ ότι το παιδί βλέπει το επάγγελμά του από την πιο ρομαντική του πλευρά και ίσως ότι μπορεί να αλλάξει τον κόσμο με αυτό.
Ο Νίκος που θέλει να γίνει φυσικός, συνήθως έχει κάποια συγκεκριμένα "στάνταρς" για αυτό το επάγγελμα. Αυτό σημαίνει ότι ή θέλει να μελετήσει τα άστρα και τις κινήσεις των πλανητών και μακρινούς γαλαξίες, να εφεύρει μία νέα μέθοδο για την παραγωγή ενέργειας, τον συναρπάζουν τα μικρά αυτά σωματίδια που δεν τα βλέπουμε και δεν ξέρουμε και αν υπάρχουν. Συνήθως η θεωρητική φυσική συναρπάζει τους μικρούς επιστήμονες. Η θεωρητική φυσική όμως είναι ένας κλάδος που απαιτεί ένα εξαιρετικό υπόβαθρο από μαθηματικά, φυσική διαφόρων τομέων αλλά και πολύ δουλειά κατά τη διάρκεια των σπουδών, καθώς και συνεχή επαφή με επιστημονικά περιοδικά και καθηγητές ώστε να γνωρίζει τα "τελευταία" νέα των φυσικών ανακαλύψεων στον τομέα που τον ενδιαφέρει. Θα πρέπει να μάθει να διαβάζει και να γράφει επιστημονικά άρθρα γιατί αυτά είναι που μετράνε σε έναν επιστήμονα καθώς και να γνωρίζει τα ερευνητικά εργαστήρια στον τομέα του. Υπάρχουν όμως και φυσικοί που δεν έχουν τόσο θεωρητικές παρά πρακτικές "βλέψεις" για τον επιστημονικό δρόμο που θέλουν να ακολουθήσουν. Τέτοιες κατευθύνσεις μπορεί να είναι προς τις τηλεπικοινωνίες και την ηλεκτρονική, τη φυσική περιβάλλοντος με τη μετεωρολογία, πυρηνική φυσική, φυσική στερεών σωμάτων, όπως αναφέρεται στο πρόγραμμα σπουδών του Ε.Κ.Π.Α. Ωστόσο, πολλοί φοιτητές δεν γνωρίζουν τις κατευθύνσεις από την αρχή των σπουδών τους ή δεν καταλαβαίνουν τι ακριβώς σημαίνει ότι η έννοια της κατεύθυνσης αλλά αυτό δεν μας απασχολεί σε αυτό το άρθρο.
Αυτό που μας απασχολεί είναι το γεγονός ότι ο Νίκος πρέπει να μάθει από το γυμνάσιο τα απαραίτητα εφόδια που πρέπει να έχει ώστε να μπορεί να κάνει αυτό που πραγματικά θέλει και αυτό που οι δυνατότητές του, τού επιτρέπουν. Τέτοιες προϋποθέσεις είναι απαραίτητα η γνώση αγγλικών ώστε να έχει την ευχέρεια να διαβάζει ξένη βιβλιογραφία η οποία ως επί το πλείστον μεταφράζεται ή είναι εξ' αρχής γραμμένη στα αγγλικά. Η γνώση του αντικειμένου του ώστε να έχει την αισιοδοξία και τις βάσεις για να αναπτυχθεί περαιτέρω. Στο παράδειγμα του Νίκου, θα πρέπει να έχουν τεθεί οι απαραίτητες βάσεις στα μαθηματικά, τη φυσική και τη χημεία ακόμα και από το γυμνάσιο. Υπάρχουν πολλοί μαθητές που έγραψαν πολύ καλά στις πανελλαδικές, ωστόσο δεν τα πήγαν και τόσο καλά στην ακαδημαϊκή τους πορεία λόγω των διαφόρων κενών που είχαν κατά τη διάρκεια όλων των μαθητικών τους χρόνων.
Όλα αυτά συνηγορούν στο ότι ο Νίκος θα πρέπει να έχει βάσεις αγγλικών, μαθηματικών, φυσικής και χημείας ακόμη και από τις τάξεις του γυμνασίου, ενώ θα πρέπει να μαθαίνει για τον τομέα που τον ενδιαφέρει ακόμη από τέτοια ηλικία, σε περίπτωση που κάνει λάθος και ο τομέας αυτός δεν τον ενδιαφέρει ή δεν του ταιριάζει.
Στο δεύτερο παράδειγμα του Κώστα, τα πράγματα είναι πιο δύσκολα, ειδικά αν το παιδί αποφασίσει να ακολουθήσει αυτήν την πορεία σε τέτοια ηλικία. Ως μουσικός πρέπει κάποιος να αποφασίσει σε ποιον τομέα θα βρίσκεται. Αν θέλει να γράφει απλά μουσική, αν θέλει να γράφει στίχους, να τραγουδάει, να ανήκει σε μία μπάντα. Παιδιά που θέλουν κάτι που να έχει να κάνει με τέχνες συνήθως δείχνουν τέτοιο προσανατολισμό από μικρή ηλικία, όπως γίνεται και με τα μαθηματικά. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει η δυνατότητα να παρακολουθήσει το παιδί σε κάποιο ωδείο είναι πραγματικά δύσκολο εως και αδύνατο να καταφέρει να περάσει μέσω πανελλαδικών σε κάποια σχολή μουσικής, όπως το Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης στο Πα.Μακ. Για αυτές τις περιπτώσεις η μόνη πρόταση που μπορεί να δοθεί είναι το παιδί να συμμετάσχει όσο πιο ενεργά μπορεί σε μουσικά σχήματα, φεστιβάλ και οτιδήποτε του επιτρέπει να αναδιπλώσει και να ανακαλύψει τα μουσικά του ταλέντα, μαθαίνοντας να παίζει βέβαια κάποιο μουσικό όργανο είτε μέσω φίλων είτε μόνος του. Σε περίπτωση που υπάρχει η δυνατότητα να πάει σε ωδείο, γνωρίζοντας ότι θέλει να μάθει μουσική και να γράφει, καλό θα ήταν να ξεκινήσει με την εκμάθηση πιάνου πριν αλλάξει όργανο και να τελειώσει με την εκμάθηση θεωρίας που συνήθως απαιτεί πολύ χρόνο. Αν θέλει να αφοσιωθεί στο τραγούδι, τότε είναι ξεκάθαρο ότι θα πρέπει να κάνει φωνητική από μικρός ώστε να είναι σίγουρος και ευέλικτος με τη φωνή του. Όσον αφορά το σχολείο, ο μαθητής θα πρέπει να έχει δυνατές βάσεις σε μαθήματα όπως λογοτεχνία, έκθεση ώστε να έχει την ευχέρεια του λόγου και τη δυνατότητα να κατανοεί μουσικά κομμάτια που έχουν γραφεί σε μέτρο, ποιήματα και να μπορεί και ο ίδιος να γράφει δικά του κομμάτια, όπως και κάποια θέματα φυσικής και μαθηματικών τα οποία έχουν να κάνουν με τη λειτουργία οργάνων και τη διαίρεση μέτρων. Επαναλαμβάνω ότι παιδιά τα οποία αποφασίζουν ότι θέλουν να ακολουθήσουν επαγγελματικά τη μουσική από το γυμνάσιο συνήθως απογοητεύονται από τη δυσκολία και το μέγεθος της ύλης που πρέπει να καλυφθεί ενώ υπάρχει η πίεση από την ύλη του σχολείου. Αν αυτά τα παιδιά δεν το βάλουν κάτω και θέλουν να ασχοληθούν πραγματικά με τη μουσική, τότε θα ήταν καλό να γίνει μια συζήτηση ώστε να κάνει μαθήματα σε ωδείο και να φτάσει σε μία θεωρητική και πρακτική ικανότητα ακόμη και αν χρειαστεί να κάνει αυτά τα μαθήματα ένα ή και δύο χρόνια αφού τελειώσει την τρίτη Λυκείου και για τα αγόρια ίσως και το στρατό.
Η τελευταία περίπτωση της Αγγελικής κλείνει τον κύκλο παραδειγμάτων μας. Η Αγγελική θέλοντας ιατρική θα πρέπει να γνωρίζει όχι σε ποια ειδικότητα θέλει να πάει, αλλά τις δυνατότητες που έχει. Αυτό δε σημαίνει το πόσο έξυπνη είναι αλλά την ικανότητά της στην αντιμετώπιση κρίσεων, ανθρώπων που είναι σε πόνο, της ευθύνης που της δίνει το επάγγελμα αυτό απέναντι στις ζωές των άλλων. Οι ικανότητες αυτές θα παίξουν μεγάλο ρόλο στην ειδικότητα που θα επιλέξει αργότερα. Ένας μελλοντικός γιατρός επίσης πρέπει να έχει γνώσεις στατιστικής, χημείας, κάποιων θεμάτων φυσικής, βιολογίας και ανατομίας πολλές φορές του ανθρώπινου σώματος, μιας και είναι από τα δυσκολότερα μαθήματα της ιατρικής σχολής. Η Αγγελική βέβαια γνωρίζει όπως και όλα τα παιδιά που θέλουν να περάσουν σε αντίστοιχες σχολές ότι πρέπει να γράψει σχεδόν άριστα στις εξετάσεις ώστε να περάσει στη σχολή της. Αυτό πάλι επιτυγχάνεται μέσω της κάλυψης των κενών όλων των τάξεων της σχολικής της ζωής, αλλά για να ανταπεξέλθει ακαδημαϊκά, θα πρέπει να γνωρίζει τις ειδικότητες, ή αλλιώς τις κατευθύνσεις της σχολής της.
Γνωρίζω ότι τα παραδείγματα και οι συμβουλές είναι γενικές, αλλά κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή και οι αυταπάτες που έχουν παιδιά και γονείς για την κάθε σχολή είναι πολλές. Για παράδειγμα, κάποιος ο οποίος πηγαίνει σε σχολές όπως το φυσικό, το μαθηματικό, η φιλολογία, δεν σημαίνει απαραίτητα, ότι θα πρέπει να γίνει καθηγητής. Κάποιος ο οποίος θέλει να ασχοληθεί με την πληροφορική, δεν νοείται να μη γνωρίζει τουλάχιστον ποιες είναι οι γλώσσες προγραμματισμού, να μην έχει ασχοληθεί σοβαρά με τουλάχιστον μία από αυτές και να μην γνωρίζει τις δουλειές που μπορεί να κάνει ως προγραμματιστής, σχεδιαστής ιστοσελίδων, εφαρμογών και πολλά άλλα.
Επικοινωνήστε μαζί μου ώστε να συζητήσουμε για το μέλλον του παιδιού σας ή αν είσαι μαθητής ώστε να δούμε μαζί τα εφόδια που πρέπει να έχεις για να αντιμετωπίσεις ό,τι και αν συναντήσεις στο μέλλον σου.